بیماری انحراف شست پا هالوکس والگوس (hallux valgus) چیست؟
بیماری انحراف شست پا یا هالوکس والگوس (hallux valgus) که با نام دیگر juvenile bunion یا بونیون نوجوانی نیز شناخته میشود، از جمله بیماری‌های شایع در انگشتان پا میباشد. این عارضه معمولا به صورت دو طرفه رخ می‌دهد و احتمال رخ دادن آن در زنان 9 برابر بیشتر از مردان میباشد. در این مقاله از اورتینو به توضیح کامل این بیماری ،علائم، علت‌ها و روش‌های درمانی آن می‌پردازیم پس با ما همراه باشید.
آسیب‌شناسی بیماری هالوکس والگوس (انحراف شست پا):
- واضح‌ترین ویژگی این بیماری، انحراف انگشت شست پا در مفصل متاتارسوفالنژیال به سمت خارج میباشد. این مفصل، مفصلی است که میان استخوانِ کف پایی اول (متاتارس اول) و استخوان بند اول انگشت شست ( پروگزیمال فالنژ) تشکیل میشود.
- ویژگی دیگر نسبتا ثابت این عارضه، انحراف استخوان کف پایی اول به سمت داخل است، به طوری که فاصله‌ی میان استخوان کف پایی اول و دوم افزایش یافته است. در واقع این امر غالبا مشکل اصلی میباشد.
پس از گذشت چندین سال دو تغییر ثانویه نیز در شست پا ایجاد میشود:
- بروز استئوآرتریت
استئوآرتریت یا آرتروز در واقع یک بیماری تخریبی و پیش رونده میباشد در غضروف مفاصل میباشد که در آن غضروف مفاصل شروع به تحلیل رفتن میکند که باعث درگیری استخوان‌ها و در نتیجه بروز التهاب در بافت‌های اطراف میشود. در بیماری انحراف شست پا یا هالوکس والگوس نیز، مفصل متاتارسوفالنژیال به علت بد قرار گرفتن این دو استخوان استئوآرتریت به وجود می‌آید.
بیشتر بخوانید: خرید و قیمت زانو بند طبی
- به وجود آمدن بونیون
بونیون در واقع یک بورس (کیسه ای پر از مایع مفصلی) با جدار ضخیم میباشد، که روی برجستگی داخلی سر استخوان کف پایی (متاتارس) ایجاد میشود و ممکن است بعدا دچار التهاب و یا حتی عفونت شود.
تصویر نشان‌دهنده ی استئوآرتریت ناشی از بد قرار گرفتن طولانی مدت سطوح مفصلی و برجسته بودن سر استخوان متاتارس و بونیون روی آن میباشد.
علت بیماری hallux valgus یا انحراف شست پا چیست؟
علت بیماری hallux valgus می‌تواند بحث بر‌انگیز باشد که در این قسمت به بیان برخی از آنها می‌پردازیم:
- شایع‌ترین علت بروز این عارضه، پوشیدن کفش های پنجه باریک میباشد که به علت وارد آمدن فشار مداوم بر سطح خارجی انگشت شست پا می‌تواند تاثیر زیادی در بروز و یا شدت پیدا کردن این عارضه داشته باشد.
- عوامل وراثتی در کودکان و افراد در سنین بلوغ می‌تواند در بروز این عارضه نقش داشته باشند. (این علت ناشایع میباشد)
- پوشیدن کفش های پاشنه بلند به این علت که قسمت جلوی پا را به سمت پنجه ی باریک کفش می راند می‌تواند باعث بروز این عارضه شود.
- متاتارسوس وروس اولیه؛ در این بیماری استخوان متاتارس اول (استخوان کف پایی اول) که به استخوان پروگزیمال فالنکس شست( استخوان اول انگشت شست) متصل است و به صورت اولیه (نه به صورت ثانویه و به علت انحراف شست پا) به سمت خارج زاویه گرفته‌است و به مرور زمان می‌تواند باعث بروز هالوکس والگوس و انحراف شست پا شود.
- شلی لیگامان‌ها: شلی رباط شست پا
- تحرک بیش‌از حد بخش قدام پا
- پرونیشن یا چرخش پا به سمت خارج و کم شدن قوس طولانی پا و در نتیجه وارد شدن فشار به مفصل متاتارسوفالنژیال شده که ممکن است باعث بروز انحراف شست پا شود
- Pes planus یا صافی کف پا
- آنومالی های ساختاری سر استخوان متاتارس اول (استخوان کف پایی اول)
- بهبود بیش از حد (overcorrection) متاتارسوس اداکتوس. در این بیماری متاتارس به سمت داخل زاویه گرفته‌است و بهبود بیش از حد آن می‌تواند باعث تغییر زاویه به سمت خارج و بروز انحراف شست پا شود.
- متاتارس های بیش از حد طویل: استخوان های کف پای بیش از حد طویل
بیشتر بخوانید: زانوبند طبی بعد از عمل جراحی
یافته‌های بالینی انحراف شست پا :
- بیمار تقریبا همیشه یک زن است که غالبا در سنین پس از میانسالی قرار دارد، البته این عارضه در زنان جوان یا حتی دختران سنین بلوغ نیز ممکن است دیده شود.
- در افراد جوان حدود 60 درصد تاریخچه ی فامیلی مثبت مشاهده میشود و در بیشتر مواقع به صورت دو طرفه بروز پیدا میکند.
- اولین علائم ناشی از تندرنس روی بونیون میباشد که در اثر فشار کفش ایجاد میشود
- بیمار در پوشیدن کفش مشکل دارد
- در مراحل پیشرفته‌تر، بروز استئوآرتریت مفصل متاتارسوفالنژیال و صاف شدن قوس عرضی کف پا، همراه با این عارضه بسیار شایع میباشد.
علائم انحراف شست پا که باید بدانیم:
در معاینه بالینی به طور معمول این علائم مشاهده میشود:
- بدشکلی انگشت شست پا بسیار واضح میباشد
- درد در کناره‌ی داخلی پا که ابتدا دردناک نیست و با افزایش انحراف انگشت شست، درد نیز آغاز میشود.
- پوست روی مفصل برجسته، قرمز، سفت و حساس است.
- زیر پوست غالبا یک بورس دارای ضخیم احساس میشود که گاهی اوقات پر از مایع میباشد.
- حرکت مفصل متاتارسوفالنژیال در مراحل اولیه بدون درد و محدودیت میباشد اما در موارد شدید که بیماری چندین سال به طول انجامیده است به علت ایجاد استئوآرتریت ثانویه، حرکات مفصل محدود و دردناک میباشد.
- در مراحل شدید و انتهایی بیماری، غالبا قسمت جلوی کف پا، صاف و پهن شده است و انگشتان پا نیز حالت شدیدا خمیده پیدا کرده‌اند.
تصویر نمایانگر هالوکس والگوس یا انحراف شست پا شدید میباشد که انگشت شست به طور کامل روی انگشت دوم کاملا سوار شده است
درمان انحراف شست پا چگونه است؟
برای درمان این بیماری بسته به شدت آن روش‌های متفاوتی وجود دارد. با توجه به این مسئله می‌توان گفت:
- انحراف شست پا خفیف:
در موارد خفیف به درمانی نیاز نیست اما می‌توان کارهای زیر را برای جلوگیری از پیشرفت بیماری انجام داد:
- دقت در انتخاب کفش مناسب:
در تجویز کفش برای مبتلایان به انحراف شست پا باید اهداف درمانی زیر مدنظر باشد:
- کاهش اصطکاک و فشار از مفصل متاتارسوفالانژیال اول
- حذف فشارهای غیر طبیعی ناشی از کفشهای باریک
- کاهش پرونیشن پا از زمان برخورد پاشنه تا فاز میانی ایستایی
- تصحیح اورژن
- کاهش استرین از روی تاندون تیبیال خلفی و لیگامانی
بیشتر بخوانید: خرید کمربند طبی
کفش تجویزی برای مبتلایان به انحراف شست پا باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:
- رویه‌های قدامی بلند و عریض و حرارتی با چرم نرم باشد.
- ممکن است یک قالب ترکیبی همراه با افزایش پهنای قالب در قسمت پنجه و یک کانتر کوتاه‌تر برای کنترل بهتر مفصل ساب تالار نیاز دارد به علاوه انتخاب کفشی که بلندتر و پهن‌تر باشد به تطبیق با دفورمیتی کمک کند.
- یک پاشنه کوتاه‌تر جهت کاهش فشار روی قدام پا و یک کانتر داخلی تقویت شده به جلوگیری از پرونیشن کمک کند.
- استفاده از یک بالشتک نمدی و یا گوه:
برای محافظت از بونیون می‌توان از یک بالشتک نمدی و یا گُوِه (wedge) از جنس پلاستیک بین انگشت شست و انگشت دوم پا استفاده نمود که می‌تواند به کاهش این عارضه کمک کند.
-
- گوه از جنس پلاستیک
-
- بالشتک نمدی
- هالوکس والگوس ( انحراف شست پا ) شدید:
در موارد شدید تر، روش های درمانی جراحی و غیرجراحی وجود دارد:
- روش‌های درمانی غیرجراحی:
- استفاده از ارتوز‌های پا که به منظور کنترل صافی کف پا انعطاف‌پذیر ساخته شده اند:
استفاده از ارتوزهایی همانند کفی یا ارتز UCBL که برای کنترل صافی کف پا انعطاف پذیر تجویز می‌شوند، می‌توانند در تسکین علائم مفید باشند، اما هیچ مطالعه‌ای نشان نمیدهد که آیا این ارتوزها می‌توانند سیر طبیعی این اختلال را تغییر دهند یا خیر.
ارتز UCBL
بیشتر بخوانید: مچ بند پا اورتینو
- استفاده از اسپیلنت‌های انحراف شست پا یا هالوکس والگوس شبانه:
استفاده از این اسپیلنت‌ها به جهت حفظ انعطاف‌پذیری و تسکین درد و همچنین تاخیر و یا متوقف کردن پیشرفت انحراف انگشت شست می‌تواند کمک کننده باشد و گاهی اوقات حتی به طور کامل ناهنجاری را نیز اصلاح کند.
اسپیلنت هالوکس والگوس یا انحراف شست پا
- روش‌های درمانی جراحی:
اگر این عارضه باعث ناتوانی و مشکل برای بیمار شده‌است،انجام جراحی معقول میباشد. در مورد روش درمان انتخابی برای این عارضه بین جراحان نظرات متفاوتی وجود دارد. در اینجا تنها چهار روش از میان روش‌های متعدد در دسترس توضیح داده می شود.
- اصلاح اگزوستوز :
هنگامی که انحراف انگشت شست به داخل خفیف است اما برجستگی موضعی یا اگزوستوز سر استخوان متاتارس اول باعث بروز علائم ناراحت کننده‌ای شده‌است گاهی برداشتن ساده بورس و برجستگی داخلی سر استخوان متاتارس اول بدون آسیب به مفصل کافی است.
- علائم بیماری معمولاً پس از این عمل جراحی عود میکند
- نتایج این عمل جراحی به گونه ای ناامیدکننده است که امروزه از این روش استفاده نمی شود.
- استئوتومی توأم با جابجایی گردن استخوان متاتارس اول:
در این روش درمان پس از بریدن گردن استخوان متاتارس اول قطعه مربوط به سر استخوان به سمت خارج جابجا میشود. جابجایی استخوان متاتارس به خارج باعث محوشدن برجستگی اگزوستوز میشود بدون آن که به برداشتن آن نیازی باشد. بافت نرم بین سر استخوان‌های متاتارس اول و دوم نیز رها میشود بدین ترتیب نیمه دررفتگی مفصل متاتارسوفالنژیال اول نیز به طور دائمی اصلاح می‌گردد. پس از انجام جراحی برای اطمینان از جوش خوردن محل جراحی بدون تغییر وضعیت می‌توان پا را به مدت ۶ هفته با گچ گیری بی‌حرکت نمود و یا دو قطعه استخوان را با استفاده از پیچ ثابت کرد. پس از انجام جراحی با روند تغییر ساختار استخوان نحوه قرارگیری استخوان متاتارس اول به تدریج به گونه ای تغییر میکند که نزدیک تر به استخوان متاتارس دوم قرار می‌گیرد.
بیشتر بخوانید: خرید و قیمت مچبند دست اورتینو
- در این عمل جراحی به مفصل آسیبی وارد نمی آید و مفصل باز نمی شود
- نتایج این عمل در بیمارانی که بدشکلی استخوانی نسبتاً خفیفی دارند مطلوب می باشد.
- این عمل جراحی انگشتان پا را به طور قابل توجهی کوتاه نمی‌کند و در حرکات آنها اختلالی ایجاد نمی‌نماید بنابراین به ویژه برای بیماران جوان‌تر که خواهان زندگی فعال‌تری هستند، مناسب میباشد
شکل بالا نشان دهنده‌ی مراحل جراحی استئوتومی توأم با جابجایی گردن استخوان متاتارس اول میباشد. در شکل A و قبل از عمل جراحی، به فاصله زیاد میان استخوان های متاتارس اول و دوم توجه نمایید؛ .در شکل b پس از بریدن گردن استخوان متاتارس اول قطعه مربوط به سر به سمت خارج جابجا می‌گردد بدین ترتیب برجستگی داخلی سر استخوان متاتارس اگزوستوز ناپدید میشود. نیمه دررفتگی مفصل متاتارسوفالنژیال نیز خود به خود بهبود می‌یابد. با تجدید ساختار استخوان خطوط منقطع شكل استخوان متاتارس اول تغيير یافته و فاصله میان متاتارس اول و دوم کاهش می‌یابد
- آرتروپلاستی توام با برش استخوان :
این روش با تکنیک keller به طور گسترده ای برای بیماران مسن استفاده میشود.
هدف از این عمل جراحی ایجاد یک مفصل كاذب شناور و کاملاً متحرک بین متاتارس اول و بند اول انگشت شست و اصلاح وضعیت قرارگیری این استخوان‌ها میباشد. برای دستیابی به این هدف قسمت پروگزیمال بند اول انگشت شست برداشته میشود تا فضایی بین دو استخوان ایجاد شود؛ همزمان بورس نیز برداشته شده و برجستگی داخلی سر استخوان متاتارس اول نیز صاف میشود.
فضای ایجاد شده با برداشتن قسمت پروگزیمال بند اول انگشت شست با بافت فیبری ارتجاعی پر میشود و مفصل کاذبی که ایجاد می‌گردد، محدوده حرکات قابل توجهی خواهد داشت.
- با این عمل جراحی اندازه انگشت شست:
- کوتاه تر شده
- حالت شل پیدا میکند.
- کنترل حرکات انگشت شست نیز کاهش می‌یابد.
- در مورد بروز این عوارض باید به بیمار هشدار داد.
- با این حال نتایج این عمل جراحی معمولاً در بیماران مسن که نمی خواهند مسافت زیادی پیاده‌روی کنند یا در فعالیتهای ورزشی شرکت نمایند رضایت بخش میباشد و علائم اصلی این عارضه بهبود می‌یابند.
- A. آرتروپلاستی توأم با برش استخوان (روش keller) برداشتن نیمه پروگزیمال بند اول انگشت شست پا فضای خالی حاصله با بافت فیبروی ارتجاعی پر می.شود بورس و برجستگی سر استخوان متاتارس اول نیز برداشته میشود .B عکس رادیو گرافی ۱۰ پس از انجام عمل جراحی Keller برای درمان انحراف شست پا یا هالوکس والگوس
- آرترودز
مفصل متاتارسوفالنژیال شست در وضعیت اکستنشن خفیف نیز بدشکلی والگوس انگشت شست را به طور دائمی و کامل و حتی در موارد بسیار شدید بر طرف می‌نماید( اما به هزینه از دست دادن حرکات مفصل).
- کفشهای جراحی
هنگامی که انحراف شست پا شدید در یک بیمار مسن با صاف شدن قوس کف پا و خمیدگی قابل توجه انگشتان پا همراه است. هرگونه عمل جراحی، نتایج ناامیدکننده ای خواهد داشت و استفاده از کفشهای جراحی معقول تر میباشد.
جمع بندی:
بیماری انحراف شست پا یاهالوکس والگوس (hallux valgus) که با نام دیگر juvenile bunion یا بونیون نوجوانی نیز شناخته میشود، از جمله بیماری‌های شایع در انگشتان پا میباشد. این عارضه معمولا به صورت دو طرفه اتفاق می‌افتد. علائم این بیماری گوناگون است اما شایع‌ترین آنها بدشکلی انگشت شست و درد کناره‌ی پا میباشد. علت‌های بروز این عارضه نیز متفاوت بوده و می‌توان از کفشهای پنجه باریک، عوامل وراثتی، کفشهای پاشنه بلند، متاتارسوس وروس اولیه، شلی لیگامان و… نام برد. روش‌های درمانی این بیماری متفاوت بوده و هم شامل روش‌های جراحی و غیرجراحی میباشد. روش‌های غیرجراحی شامل: کفش، کفی، ارتوز های UCBL، اسپیلنت انحراف شست پا یا هالوکس والگوس و روش‌های جراحی شامل: اصلاح اگزوستوز، استئوتومی توأم با جابجایی گردن استخوان متاتارس اول،آرتروپلاستی توام با برش استخوان ، آرترودز میباشد.
