فتق دیسک بین مهره ای چیست؟
فتق دیسک بین مهره ای یکی از مشکلات رایج ستون فقرات است که باعث درد، ضعف عضلانی، و بی‌حسی در نواحی مختلف بدن می‌شود. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که هسته ژله‌ای دیسک از طریق پارگی یا ضعف جداره خارجی بیرون بزند و بر اعصاب مجاور فشار وارد کند. با پیشرفت‌های اخیر در علم پزشکی و استفاده از تجهیزات کمکی مانند کمربندهای طبی، بسیاری از بیماران بدون نیاز به جراحی می‌توانند علائم این مشکل را کنترل کنند. کمربندهای طبی با تثبیت ستون فقرات و کاهش فشار بر دیسک‌های آسیب‌دیده، یکی از مؤثرترین راه‌حل‌ها برای کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به فتق دیسک بین مهره ای دیسک محسوب می‌شوند.
دیسک بین مهره‌ای ( (Intervertebral discبه صورت بالشتک یا صفحه‌ای بین دو مهره در ستون فقرات قرار می‌گیرد و فشارهایی را که به ستون مهره‌ها وارد می‌شود، جذب می‌کند؛ بنابراین دیسک‌های بین مهره‌ای همانند یک کمک فنر، ضربات وارده به ستون فقرات را خنثی می‌کنند.
هر دیسک بین مهره‌ای شامل دو قسمت است:
- بخش مرکزی بنام هسته دیسک که نرم و آبدار است. به این قسمت، نوکلئوس پالپوزوس می‌گویند. هسته دیسک ژله مانند و نیمه‌جامد است.
- بخش محیطی که هسته دیسک را دربرمی گیرد. این قسمت، حلقه فیبری یا آنولوس فیبروزوس نامیده می‌شود. بخش محیطی، حلقه‌ای فیبری غضروفی (فیبروکارتیلاژ) است.
یکی از بهترین درمان‌های دیسک کمر، استفاده از کمربند طبی است؛ این کمربند با طراحی ویژه و تخصصی خود، سبب می‌شود تا فشار کمتری به دیسک‌ها وارد شده و روند بهبود آنها تسریع شود
آنچه که از فتق دیسک بین مهره ای باید بدانید!
فتق دیسک بین مهره ای Herniated disk زمانی رخ می‌دهد که هسته نرم و ژله‌ای دیسک بین‌مهره‌ای از طریق پارگی یا ضعیف شدن جداره خارجی دیسک بیرون بزند. این وضعیت می‌تواند اعصاب مجاور را تحریک کرده و باعث درد، بی‌حسی یا ضعف در ناحیه‌ای از بدن شود که توسط آن اعصاب کنترل می‌شود. این مشکل مراحل مختلفی دارد که هر کدام علائم و عوارض مختلفی را به همراه دارند. خوشبختانه با پیشرفت علم پزشکی مراحل اولیه این بیماری را می توان بدون نیاز به عمل جراحی و صرف هزینه کمتر درمان کرد. از بهترین روش های درمان می توانیم به استفاده از ارتز ها اشاره کنیم که امروزه بخش عظیمی از مشکلات جسمی و حرکتی ما را به کمک خود حل کرده است.
علائم عمومی فتق دیسک بین مهره ای چیست؟
- درد:
درد موضعی: درد شدید در محل فتق دیسک بین مهره ای که ممکن است در گردن، پشت یا کمر باشد.
درد انتشاری: درد ممکن است از ناحیه فتق دیسک بین مهره ای به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد. به عنوان مثال، درد گردن ممکن است به بازوها و دست‌ها گسترش یابد (سرویکوبراکیالژیا) و درد کمر ممکن است به باسن، ران و پاها گسترش یابد (سیاتالژیا).
- بی‌حسی و سوزن سوزن شدن:
احساس بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در ناحیه‌ای که تحت تأثیر قرار گرفته است. این علائم معمولاً در دست‌ها، بازوها، پاها و انگشتان پا مشاهده می‌شود.
- ضعف عضلانی:
ضعف در عضلاتی که توسط اعصاب آسیب‌دیده کنترل می‌شوند. این ضعف ممکن است باعث دشواری در بلند کردن یا نگه داشتن اشیا شود.
چرا فتق دیسک بین مهره ای به وجود می آید؟
- پیری و انحطاط دیسک‌ها:
با افزایش سن، دیسک‌های بین‌مهره‌ای به تدریج آب و انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهند. این فرآیند که به عنوان بیماری دژنراتیو دیسک شناخته می‌شود، باعث می‌شود دیسک‌ها ضعیف‌تر و مستعد پارگی شوند.و نتیجه آن کاهش حجم مایعات دیسک‌ها و ایجاد ترک در سطح بیرونی آنها، که می‌تواند منجر به نشت هسته دیسک و فتق شود.
- آسیب و ضربه:
ضربه‌های ناگهانی یا فشارهای شدید به ستون فقرات می‌تواند باعث پارگی دیسک‌ها شود. این آسیب‌ها ممکن است ناشی از حوادث رانندگی، سقوط، یا بلند کردن اجسام سنگین به طور نادرست باشد. که نتیجه آن پارگی جداره دیسک و نشت هسته دیسک به کانال نخاعی است.
- حرکات تکراری و نادرست:
انجام حرکات تکراری و نادرست، مانند خم شدن مکرر یا چرخش‌های ناگهانی، می‌تواند به مرور زمان به دیسک‌ها آسیب برساند و باعث فتق دیسک بین مهره ای شود.و نتیجه آن تضعیف جداره دیسک و افزایش خطر پارگی است.
- ژنتیک:
برخی افراد به دلیل عوامل ژنتیکی ممکن است بیشتر مستعد فتق دیسک بین مهره ای باشند. تحقیقات نشان داده است که زمینه برای فتق دیسک ممکن است در خانواده وجود داشته باشد و چند عضو در خانواده را تحت تأثیر قرار دهد. که معنای آن می¬شود افزایش خطر فتق دیسک در افراد با سابقه خانوادگی.
- چاقی:
وزن اضافی می‌تواند فشار بیشتری به ستون فقرات وارد کند و باعث افزایش خطر فتق دیسک بین مهره ای شود. و نتیجه آن افزایش فشار روی دیسک‌ها و افزایش خطر پارگی است.
- سبک زندگی کم‌تحرک:
عدم فعالیت بدنی منظم می‌تواند باعث ضعف عضلات پشت و شکم شود که به حمایت از ستون فقرات کمک می‌کنند که نتیجه آن کاهش حمایت عضلانی از ستون فقرات و افزایش خطر فتق دیسک بین مهره ای است.
مهره های کمر به وسیله صفحات انعطاف پذیری به نام دیسک بین مهره ای از یکدیگر جدا شده اند. هر فرد در حالت طبیعی چهار دیسک کمر دارد و وجود دیسک کمر بیماری محسوب نمی شود. زمانی بیماری دیسک کمر بوجود می آید که دیسک از قسمت عقبی خود دچار بیرون زدگی یا فتق شود.
درجات دیسک فتق شده چگونه است؟
دیسک فتق شده به سه درجه اصلی تقسیم می‌شود:
1.برجستگی دیسک: (Bulging Disk)
در این حالت، دیسک به طور کلی برآمده می‌شود ولی هنوز جداره خارجی دیسک سالم است و پارگی ندارد. این برآمدگی می‌تواند به اعصاب فشار وارد کند و باعث درد و ناراحتی شود. علائم آن شامل درد خفیف تا متوسط، بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در ناحیه‌ای که تحت تأثیر قرار گرفته است.راه های درمان آن نیز شامل استراحت، فیزیوتراپی، ارتزها،و استفاده از مسکن‌های ضد التهابی است.
- بیرون زدگی دیسک: (Protrusion)
در این حالت، جداره دیسک بیرون زدگی پیدا می‌کند ولی هنوز پارگی ندارد. هسته دیسک به سمت بیرون فشار می‌آورد ولی از جداره دیسک خارج نمی‌شود.علائم آن شامل درد متوسط تا شدید، بی‌حسی، ضعف عضلانی، و سوزن سوزن شدن است.برای درمان آن از راه های فیزیوتراپی، تمرینات تقویتی، ارتزها، مسکن‌ها، و در برخی موارد تزریق استروئید می توان استفاده کرد.
- پارگی دیسک (Extrusion):
در این حالت، جداره دیسک پاره شده و هسته دیسک از محل پارگی بیرون زده و وارد کانال نخاعی می‌شود. این وضعیت می‌تواند باعث التهاب شدید و تحریک اعصاب شود. از علائم آن می توان درد شدید، بی‌حسی گسترده، ضعف عضلانی قابل توجه، و مشکلات حرکتی را نام برد. رویکرد درمانی در این موارد شدید، ممکن است منجر به جراحی شود. همچنین از دیگر روش ها در این مرحله از فتق دیسک بین مهره ای استفاده از ارتز ها وفیزیوتراپی و داروهای ضد التهابی است که در اصل کمک کننده جراحی می باشند .
برای پیشگیری از فتق دیسک بین مهره ای چه کنیم؟
- ورزش منظم
انجام تمرینات ورزشی منظم می‌تواند به تقویت عضلات پشت و شکم کمک کند و در نتیجه به حمایت از ستون فقرات منجر می شود.
- حفظ وزن مناسب
وزن اضافی می‌تواند فشار بیشتری به ستون فقرات وارد کند و خطر فتق دیسک بین مهره ای را افزایش دهد.
- وضعیت صحیح بدن
حفظ وضعیت صحیح بدن هنگام نشستن، ایستادن و بلند کردن اشیا می‌تواند از فشار اضافی روی دیسک‌ها جلوگیری کند.
- اجتناب از حرکات تکراری و نادرست
انجام حرکات تکراری و نادرست می‌تواند به دیسک‌ها آسیب برساند.
- ترک سیگار
سیگار کشیدن می‌تواند جریان خون به دیسک‌های ستون فقرات را کاهش دهد و باعث تخریب سریع‌تر آنها شود.
- مدیریت استرس
استرس می‌تواند باعث تنش عضلانی و افزایش فشار روی دیسک‌ها شود.
- استفاده از تکنیک‌های صحیح بلند کردن و جابجایی اشیا
بلند کردن و جابجایی اشیا به روش صحیح می‌تواند از فشار اضافی روی دیسک‌ها جلوگیری کند.
- استفاده از تجهیزات کمکی
استفاده از تجهیزات کمکی مانند ارتزها و بریس‌ها می‌تواند به حمایت از ستون فقرات و کاهش فشار روی دیسک‌ها کمک کند.
- مراقبت از وضعیت خواب
وضعیت خواب می‌تواند تأثیر زیادی بر سلامت ستون فقرات داشته باشد.
- مراجعه منظم به پزشک
مراجعه منظم به پزشک می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات ستون فقرات و پیشگیری از فتق دیسک بین مهره ای کمک کند.
تغذیه مناسب می‌تواند به بهبود کمردرد کمک کند. مصرف غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D، مانند لبنیات و ماهی، به تقویت استخوان‌ها کمک می‌کند. همچنین، خوردن میوه‌ها و سبزیجات تازه برای کاهش التهاب مؤثر است. از غذاهای فرآوری‌شده و چرب پرهیز کنید.
درمان فتق دیسک بین مهره ای چگونه است؟
درمان فتق دیسک بسته به شدت و محل فتق دیسک بین مهره ای متفاوت است و می‌تواند شامل روش‌های غیرجراحی و جراحی باشد. در اینجا توضیح مفصلی از روش‌های درمانی آمده است:
روش‌های غیرجراحی
- استراحت و تغییر فعالیت‌ها:
استراحت و اجتناب از فعالیت‌هایی که باعث تشدید درد می‌شوند، می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند. البته استراحت مطلق توصیه نمی‌شود؛ بلکه باید فعالیت‌های سبک و ملایم انجام شود تا از ضعف عضلانی جلوگیری شود.
- داروها:
– مسکن‌ها: داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن می‌توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند.
– داروهای شل‌کننده عضلانی: برای کاهش اسپاسم‌های عضلانی.
– داروهای ضد درد قوی‌تر: در صورت نیاز، پزشک ممکن است داروهای قوی‌تری مانند کورتیکواستروئیدها تجویز کند.
- فیزیوتراپی:
فیزیوتراپی می‌تواند به تقویت عضلات پشت و شکم، بهبود وضعیت بدن و کاهش درد کمک کند.
تمرینات پیشنهادی: تمرینات تقویتی، کششی و تمرینات تعادلی که توسط فیزیوتراپیست تجویز می‌شوند.
- تزریق استروئید:
تزریق کورتیکواستروئیدها به ناحیه اطراف عصب آسیب‌دیده می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند.این روش معمولاً برای موارد شدیدتر و زمانی که درمان‌های دیگر مؤثر نباشند، استفاده می‌شود.
بیشتر بخوانید: انواع کمربند طبی کدام اند؟
- استفاده از ارتزها:
ارتزها یا بریس‌های ستون فقرات می‌توانند به حمایت از ستون فقرات و کاهش فشار روی دیسک‌های آسیب‌دیده کمک کنند.
– انواع ارتزها:
– بریس‌های کمری: برای حمایت از قسمت پایین کمر و کاهش فشار روی دیسک‌های کمری.
– بریس‌های گردنی: برای حمایت از گردن و کاهش فشار روی دیسک‌های گردنی.
روش‌های جراحی
- دیسککتومی:
در این روش، قسمت فتق شده دیسک که به عصب فشار می‌آورد، برداشته می‌شود.این روش معمولاً برای موارد شدید و زمانی که درمان‌های غیرجراحی مؤثر نباشند، استفاده می‌شود.
- لامینکتومی:
در این روش، بخشی از استخوان مهره (لامینا) برداشته می‌شود تا فشار روی عصب کاهش یابد.این روش معمولاً همراه با دیسککتومی انجام می‌شود.
- جراحی فیوژن ستون فقرات:
در این روش، دو یا چند مهره به هم جوش داده می‌شوند تا حرکت بین آنها و فشار روی دیسک کاهش یابد.این روش معمولاً برای موارد شدید و زمانی که سایر روش‌ها مؤثر نباشند، استفاده می‌شود.
نقش ارتزها در درمان فتق دیسک
- کاهش فشار روی دیسک‌ها:
ارتزها می‌توانند با حمایت از ستون فقرات و کاهش فشار روی دیسک‌های آسیب‌دیده، به کاهش درد و التهاب کمک کنند. این حمایت می‌تواند به بهبود وضعیت بدن و کاهش فشار روی اعصاب کمک کند.
- تثبیت ستون فقرات:
ارتزها می‌توانند به تثبیت ستون فقرات کمک کنند و از حرکات ناگهانی و غیرمجاز که ممکن است باعث تشدید آسیب شوند، جلوگیری کنند. این تثبیت می‌تواند به بهبود سریع‌تر و کاهش خطر آسیب‌های بیشتر کمک کند.
- بهبود وضعیت بدن:
استفاده از ارتزها می‌تواند به بهبود وضعیت بدن کمک کند و از فشار اضافی روی دیسک‌ها جلوگیری کند. این بهبود وضعیت می‌تواند به کاهش درد و بهبود عملکرد روزانه کمک کند.
- کاهش درد:
ارتزها می‌توانند با کاهش فشار روی اعصاب و دیسک‌های آسیب‌دیده، به کاهش درد کمک کنند. این کاهش درد می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و افزایش توانایی انجام فعالیت‌های روزانه کمک کند.
استفاده از ارتزها در درمان فتق دیسک
استفاده از ارتزها در درمان فتق دیسک بسته به شدت و درجه فتق دیسک بین مهره ای متفاوت است. در اینجا توضیحی در مورد استفاده از ارتزها در هر یک از درجات فتق دیسک بین مهره ای آورده¬ایم:
برجستگی دیسک (Bulging Disk)
در این مرحله، استفاده از ارتزها به هدف کاهش درد، بهبود وضعیت بدن، و جلوگیری از حرکات ناگهانی که ممکن است باعث تشدید آسیب شوند، می‌تواند بسیار مفید باشد. ارتزها می‌توانند به کاهش فشار روی دیسک‌ها و اعصاب کمک کنند و از پیشرفت بیشتر آسیب جلوگیری کنند.
بیرون زدگی دیسک (Protrusion)
در این مرحله نیز استفاده از ارتزها به هدف کاهش درد، بهبود وضعیت بدن، و حمایت از ستون فقرات برای جلوگیری از آسیب‌های بیشتر، توصیه می‌شود. ارتزها می‌توانند به تثبیت ستون فقرات و کاهش فشار روی دیسک‌های بیرون زده کمک کنند.
پارگی دیسک (Extrusion)
در این مرحله، استفاده از ارتزها ممکن است به کاهش درد و تثبیت ستون فقرات کمک کند، اما معمولاً به عنوان یک درمان مکمل استفاده می‌شود. در موارد شدید، ممکن است نیاز به جراحی باشد و ارتزها پس از جراحی برای حمایت و بهبود استفاده شوند.
آرتروز کمر (یا گردن)، یک بیماری مزمن و التهابی است که در آن بافت‌های مفصل کمر (یا گردن) تخریب و آسیب می‌بینند. آرتروز کمر و ستون فقرات معمولاً به عنوان یکی از انواع آرتروز (یا انسداد مفصلی) شناخته می‌شود.
انواع ارتزهای مورد استفاده برای فتق دیسک بین مهره ای:
به طور معمول برای درمان فتق دیسک بین مهره ای چند گزینه ارتز وجود دارد:
- ارتزهای توراکو-لومبار-ساکرال(tlso):این نوع ارتز می توان حرکت نخاعی را محدود کند و از فشار دیسک بر روی اعصاب جلوگیری کند. این دسته از ارتزها به دو دسته underarm و low-profile تقسیم بندی می شوند.اکنون برخی از این ارتز ها را با هم بررسی می کنیم.
کمربند طبی اسپاینومد TLSO اورتینو
1 : Boston brace
کمربند طبی TLSO (ارتز توراکو-لومبو-ساکرال) معمولاً برای شرایط مختلف ستون فقرات، از جمله دیسک‌های هرنیه شده، استفاده می‌شود. این بریس به تثبیت ستون فقرات، کاهش درد و تسریع بهبود با محدود کردن حرکت و ارائه حمایت به نواحی توراکس، لومبار و ساکرال ستون فقرات کمک می‌کند.بریس بوستون به صورت سفارشی برای هر بیمار ساخته می‌شود تا حمایت و راحتی بهینه را فراهم کند. این بریس با اعمال فشار اصلاحی به ستون فقرات، به تراز صحیح آن کمک کرده و فشار روی دیسک هرنیه شده را کاهش می‌دهد.
2 : Rosenberger brace
ارتز روزنبرگر، برای ارائه حمایت جامع از ناحیه توراسیک (میانی پشت) تا ناحیه ساکرال طراحی شده است. این نوع ارتز به ویژه برای شرایطی که نیاز به حمایت گسترده از ستون فقرات دارند، مانند دیسک‌های هرنیه شده، بسیار مؤثر است.ارتز TLSO با تثبیت ستون فقرات، کاهش حرکت و کاهش درد کمک می‌کند. این ارتز می‌تواند به طور قابل توجهی تحرک و راحتی را در دوره‌های بهبودی بهبود بخشد. برای دیسک‌های هرنیه شده، این حمایت می‌تواند در مدیریت درد و جلوگیری از آسیب بیشتر بسیار مهم باشد.
3: ارتز میامی TLSO
(ارتز توراکولومبوساکرال) برای حمایت و بی‌حرکت کردن ستون فقرات توراسیک و لومبار طراحی شده است. این بریس اغلب برای شرایطی مانند دیسک‌های هرنیه، تنگی کانال نخاعی و بی‌حرکتی پس از جراحی استفاده می‌شود.
مزیت های کلیدی ارتز میامی TLSO:
-فشرده‌سازی و حمایت پیشرفته: از سیستم قرقره دوگانه برای فشرده‌سازی و حمایت مؤثر استفاده می‌کند.
-راحتی و سهولت استفاده: بریس از پیش مونتاژ شده و برای استفاده آسان طراحی شده است، با ویژگی‌های شهودی مانند نقاط تماس آبی برای بیمار.
-قابل تنفس و نامحسوس: پارچه تهویه‌دار به خنک و راحت نگه داشتن پوست کمک می‌کند و طراحی نازک آن را زیر لباس نامحسوس می‌کند.
4: Wilmington TLSO
بریس Wilmington TLSO (ارتز توراسیک لومبار ساکرال) یک بریس سفارشی است که اغلب برای شرایطی مانند اسکولیوز و دیسک‌های هرنیه شده استفاده می‌شود. برخلاف سایر بریس‌ها، بریس Wilmington از یک قالب گرفته شده در حالی که بیمار دراز کشیده است، ساخته می‌شود و اطمینان حاصل می‌کند که بدون شکاف به خوبی جا می‌گیرد. این بریس به محدود کردن حرکت ستون فقرات کمک می‌کند که می‌تواند در مدیریت دیسک‌های هرنیه شده با کاهش فشار بر ناحیه آسیب دیده مفید باشد.
- کفش های سفارشی: علل قرار گرفتن کفش های سفارشی در این قسمت، توزیع یکنواختتر فشار و جلوگیری از کشیدگی نخاعی کمر است. این نکته برای افرادی که زیادی روی پاهای خود می ایستند بسیار کمک کننده است.
- ارتزهای نخاعی: این نوع ارتز به پشتیبانی از نخاع کمک می کند و منطقه ی تحت تاثیر را ثابت می کند.این ارتز ها می توانند شامل ویژگی هایی مانند بند های تنظیم پذیر یا پنل های سخت باشد.ارتز های نخاعی به طور معمول برای مدیریت دیسک های کمری و سایر مشکلات نخاعی استفاده می¬شوند.
- بریس‌های گردنی: این بریس‌ها برای حمایت از گردن و کاهش فشار روی دیسک‌های گردنی استفاده می‌شوند.
5: miami cervical orthosis
یک ارتز گردنی میامی نوعی گردنبند است که اغلب برای حمایت از ستون فقرات گردنی در موارد دیسک‌های هرنیه استفاده می‌شود. این گردنبند به بی‌حرکت کردن گردن کمک می‌کند، درد را کاهش می‌دهد و با محدود کردن حرکت از آسیب بیشتر جلوگیری می‌کند.
6: ارتز SOMI
(ثابت‌کننده استرنو-اکسیپیتال-ماندیبولار) نوعی بریس ستون فقرات است که اغلب برای مدیریت شرایطی مانند دیسک‌های هرنیه شده استفاده می‌شود. این ارتز پشتیبانی و تثبیت ستون فقرات گردنی را فراهم می‌کند و با محدود کردن حرکت، به کاهش درد و جلوگیری از آسیب بیشتر کمک می‌کند.
برای دیسک‌های هرنیه شده، به ویژه در ناحیه گردن، ارتز SOMI می‌تواند به روش‌های زیر کمک کند:
کاهش درد: با محدود کردن حرکت، به کاهش فشار روی دیسک و اعصاب آسیب‌دیده کمک می‌کند.
تثبیت ستون فقرات: حفظ تراز صحیح ستون فقرات که برای بهبود ضروری است.
جلوگیری از آسیب بیشتر: با محدود کردن حرکات خاص، به جلوگیری از اقداماتی که می‌تواند وضعیت را بدتر کند، کمک می‌کند.
(مورد 1و3 مربوط به بریس های کمری می باشند.)
نکات مهم فتق دیسک بین مهره ای :
– مشاوره با پزشک: قبل از استفاده از هر نوع ارتز، مشاوره با پزشک یا متخصص ارتوپدی ضروری است تا نوع و اندازه مناسب ارتز تعیین شود.
– استفاده صحیح کمربند ها: استفاده صحیح و منظم از ارتزها می‌تواند به بهبود علائم و کاهش درد کمک کند.
به طور کلی ارتزها می‌توانند به عنوان یک ابزار حمایتی موثر در مدیریت و درمان فتق دیسک بین مهره ای کمک کنند. با این حال، استفاده از ارتزها باید تحت نظر پزشک و با رعایت نکات صحیح انجام شود.
